تفاوت دیدگاه امام خمینی با نظر سکاکی در مورد مجاز در استعمال

در بحث اصول فقه ذیل بحث حقیقت و مجاز، برخلاف نظر مشهور که مجاز در استعمال را به استعمال در «غیر ما وضع له» تعریف می‌کنند، در مقابل آن حضرت امام خمینی ره، مرحوم شیخ محمدرضا اصفهانی (در وقایة الاذهان) و... نظری همچون نظر سکاکی نسبت به مجاز در استعاره دارند. اما نظر حضرت امام خمینی ره سکاکی از چند نظر متفاوت است که در ادامه به تفاوت‌های آنها از کلام خود مرحوم امام خمینی ره پرداخته می‌شود.

اشکالات امام ره به نظر سکاکی

1. سکاکی طبق بیان خودش، مجاز را صرفا یک مجاز عقلی می‌داند که امام ره به ایشان اشکال می‌کند که اگر ما حتی مجاز را به معنای استعمال ادعایی بدانیم، باز هم مجاز لغوی بر آن صادق است زیرا استعمال در غیر ما وضع له است و تعریف مجاز بر آن صادق خواهد بود. لذا نمی‌توان گفت که مجاز صرفا، مجاز عقلی است نه لغوی.
2. با بیانی که سکاکی از مجاز ادعایی دارند (اینکه مشبّه فرد ادعایی از ماهیت مشبه به باشد)، دیگر نمی‌توان در مواردی که مشبه به از اعلام شخصیه است، از چنین مجازی استفاده کرد مگر با تأویلاتی که فساد آن واضح است.
3. نظر سکاکی آن است که چنین مجازی فقط در استعاره می‌توان از آن استفاده کرد درحالیکه نظر امام ره آن است که در تمامی مواردی و استعمالات می‌توان از چنین مجازی استفاده کرد.

 

منابع:

مناهج الاصول، جلد1، صفحه102

وقایة الاذهان، صفحه103